Jak sprawdzić poziom ferrytyny?

Ferrytyna to białko, które odgrywa istotną rolę w magazynowaniu żelaza i jest jednym z najważniejszych wskaźników jego zapasów w organizmie. Ocena jej poziomu we krwi pozwala wykryć zarówno niedobory, jak i nadmiar żelaza, co ma istotne znaczenie w diagnostyce (m.in. niedokrwistości z niedoboru żelaza). Aby sprawdzić poziom ferrytyny, należy wykonać badanie krwi żylnej na czczo – najlepiej w godzinach porannych.

Warto jednak pamiętać, że sam poziom ferrytyny nie daje pełnego obrazu. Dla dokładniejszej diagnostyki często zaleca się dodatkowe badania: poziom żelaza w surowicy, całkowitą zdolność wiązania żelaza (TIBC), nasycenie transferyny oraz morfologię krwi. Należy także uwzględnić, że ferrytyna może być podwyższona w przebiegu infekcji czy chorób przewlekłych o podłożu zapalnym [1].

Co może być przyczyną niskiego poziomu ferrytyny?

Do najczęstszych przyczyn niskiego poziomu ferrytyny należą:

• przewlekłe krwawienia
• ciąża
• niedoczynność tarczycy (np. w przebiegu choroby Hashimoto)
• zaburzenia wchłaniania składników odżywczych (np. w chorobie Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego)
• niedobory witaminy C, która wspomaga przyswajanie żelaza niehemowego z diety

W grupie ryzyka znajdują się również kobiety w okresie okołomenopauzalnym [1], [2].

O czym może świadczyć zbyt wysoki poziom ferrytyny?

Zbyt wysoki poziom ferrytyny może świadczyć o poważnych zaburzeniach w organizmie i nie zawsze oznacza nadmiar żelaza. Ferrytyna należy do białek ostrej fazy, dlatego jej poziom wzrasta również w przebiegu infekcji, stanów zapalnych oraz chorób przewlekłych.

Wysoki poziom ferrytyny może być spowodowany również przeciążeniem żelazem np. na skutek nadmiernej suplementacji tego pierwiastka czy wielokrotnych transfuzji krwi. Obserwuje się go także w chorobach wątroby (np. marskości, WZW typu B i C, alkoholowym zapaleniu wątroby), schorzeniach autoimmunologicznych (takich jak toczeń rumieniowaty układowy czy reumatoidalne zapalenie stawów), przewlekłej chorobie nerek czy w trakcie leczenia onkologicznego. Dla dokładniejszej diagnozy lekarz może zlecić badania dodatkowe np. oznaczenie poziomu transferyny – białka odpowiedzialnego za transport żelaza [1], [2].

Jak dbać o prawidłowy poziom ferrytyny?

Odpowiednio zbilansowana dieta i indywidualnie dobrana suplementacja pozwalają zadbać o prawidłowy poziom ferrytyny. W jadłospisie powinny znaleźć się źródła żelaza hemowego, które charakteryzuje się lepszą przyswajalnością niż żelazo niehemowe. Jego źródłem są produkty, takie jak mięso (przede wszystkim czerwone) i ryby.

Z kolei źródłem żelaza niehemowego są produkty, takie jak m.in. nasiona roślin strączkowych, pełnoziarniste pieczywo, orzechy, pestki i nasiona. Warto łączyć je z produktami bogatymi w witaminę C, ponieważ jest to składnik, który wpływa korzystnie na przyswajalność żelaza niehemowego. Dobrym źródłem witaminy C są m.in. kalarepa, papryka, kalafior czy pietruszka.

Istnieją również inne metody na zwiększenie przyswajalności żelaza niehemowego. Należą do nich:

• wybieranie pieczywa na zakwasie
• moczenie roślin strączkowych, orzechów, pestek i nasion przed spożyciem
• unikanie picia kawy i herbaty do posiłku

Przy dużych niedoborach ferrytyny lekarz może zalecić przyjmowanie suplementów diety lub leków z żelazem. Należy stosować je zgodnie z zaleceniami specjalisty, aby nie doprowadzić do skutków ubocznych, takich jak zaparcia, bóle brzucha czy nadmiar żelaza. W sytuacji, gdy mimo diety i suplementacji poziom ferrytyny nie wzrasta, konieczna może być dalsza diagnostyka. Niski poziom ferrytyny bywa trudny do wyrównania przy chorobach przewlekłych, dlatego niekiedy niezbędna jest zmiana leczenia podstawowej przyczyny problemu [3].

Ferrytyna to ważny wskaźnik gospodarki żelazem, którego poziom warto regularnie monitorować – szczególnie przy objawach, takich jak ciągłe osłabienie, bóle głowy, problemy z koncentracją. Zarówno jej niedobór, jak i nadmiar mogą świadczyć o zaburzeniach wymagających diagnostyki i leczenia.

[1] Cullis, Jonathan O., et al. „Investigation and management of a raised serum ferritin.” British journal of haematology 181.3 (2018): 331-340.

[2] https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.71.3.2.21.5.

[3] Lipiński, Paweł, et al. „Niedokrwistość na tle niedoboru żelaza w diecie.” Kosmos 63.3 (2014): 373-379.